Масъуди Сипанд, шоир, достоннавис ва рӯзноманигори эронитабори муқими иёлати Калифорнияи Амрико аз Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба унвони абармарди таърихи Тоҷикистон ном бурд.

Ҳусейн Абдусамадов, як сокини Душанбе, ки дар ширкат ба ҳамлаи сайёҳони хориҷӣ дар ҷамоати Себистони Данғара рӯзи 29 июл гумонбар мешавад, барои нахустин бор баъди ин ҳодиса дар як барномаи телевизиони давлатӣ зоҳир шуд.

Дар деҳаамон мӯйсафеде буд ва ҳар гапу коре боиси тааҷҷубаш мегашт, ҳамон лаҳза мегуфт: «Бобо намурд, дар ин зиндагӣ ҳамаи балоро дид». Чун ҷавонтар будам, ба умқи ин сухан намерасидам. Ҳикмати баландашро тадриҷан дарк карда истодаам.

Чанд моҳе пеш Кабирӣ бо истифодаи таҷрибаи пирони наҳзатиаш ва роҳнамоии хоҷагони маънавиаш мехост боз ҷамъе равшанфикрони тоҷики дар хориҷ қарордоштаро бо баҳои чанд динору риёли барояш додаи дигарон бихараду мисли солҳои 90-ум қурбонии нақшаҳои ҳизби террористиаш созад. Аммо тираш хок хӯрд. Ҷамъомаде, ки гирд овард, амалан ба ҷаласаи хонаводагиаш табдил ёфт. Пеши онҳое, ки кафолати сохтани ИНОТ-и навро барояшон дода буд, шарманда шуду назди кишвари маълуме, ки ин ҳама маблағро барои ин маърака ҷудо карда буд (барои ташкили кору иҷораи толор, роҳхарҷии ба гуфти худашон 300 нафар даъватшуда, маблағи меҳмонхона ва хӯрду хӯрокашон бо кисапулию ғайра) қарздор. Акнун, ки корҳо барор нагирифт, роҳҳои дигари нишон додани худро пеш гирифт. Роҳҳои қаблан озмудашударо.

Моҳи январи соли 2016 падари 95-солааш (таваҷҷуҳ кунед – 95 сол, умре ки танҳо чанд фоизи кӯчаки насли инсонӣ мебинад ва муҷиби ҳасадхӯрист) бо дарди илоҳӣ даргузашт. Кабирӣ аз он ҳангомае бардошт, ки гӯё қиёмат қойим шуда: «ӯро Ҳукумат намонд хориҷа раваду ҳамин сабаби маргаш шуд».  Хоҷагонаш ба ин муносибат хеле дастгири маънавию молиявиаш карданд. Худро нобино ҳам вонамуд карданд. Гӯё намедонистанд, ки ин шахс (манзур Кабирӣ) вақте модараш – кампири Сочак дар бистари беморӣ нафасҳои вопасини худро мекашид, на гуреза буду не таъқиб мешуд. Вакили парлумон буд. Аммо ширкат дар як конфронси муқаррарии бунёди Карнегиро аз паҳлуи модари бемор волотар донист ва ҳатто дар ҷанозааш ба таври телефонӣ (методи нави ҷанозахонӣ, ки метавон онро ҳамчун кашфиёти Кабирӣ ба қайд гирифт) иштирок кард.

Чун ҳама роҳҳо тамом шуданд, чун дид ягон таваҷҷуҳи ҷиддие нисбати «ҷасади беҷони сиёсиаш» ва ҳизби мурдааш эҳсос намегардад, тифли бемор – набераи чорсолааш Иброҳимро ба майдони сиёсатҳои ҳарроми худу хоҷагонаш  кашид.

Ҳеҷ инсони солим аз бемории шахси дигар, хосатан агар тифли маъсуме бошад, хурсанд намешавад. Зеро ҳар касе, ки фарзанду дилбанде дар ҳаёт дорад, не барои худу на барои дигарон, ҳатто барои душмани худ бадиро намеписандад.

Ҳангомае, ки Кабирӣ ва 3-4 рӯзноманигори лошахӯр аз бемории Иброҳими чорсола барангехтанд, тамоми сиёҳии тиннату қалби касифи онҳоро рӯйи об баровард. Ҳатто аз бемории наберааш Кабирӣ имтиёзи сиёсӣ гирифтанӣ шуданд. Чуноне, ки дар ҷанозаи модараш бо телефон занг заду  нутқи сиёсие анҷом дод ва тӯдае бесаводу содалавҳ бовараш карданд.

Акнун бозии наваш бо истифода аз бемории набера низ ончунон баъзе журналистони зудбовару эҳсосотиро тасхир кард, ки ҳамоно дар худро ба оғӯши Кабирӣ партофтанд.

Ин тифлаки ҳанӯз аз дарки дунё бехабар аз куҷо медониста бошад, ки бобои ғуломи нафсаш масти долларҳои хориҷисту ба кайфу сафо машғул. Ва ҳатто дарди ӯро барои ҷалб кардани диққати хориҷиҳо ба шахсияти худаш истифода бурд. Чуноне, ки марги падарашро истифода кард.

Ин сиёсатмадори террорист, айёру маккор хабари бемории набераашро тавре суистифода, тавре ҳангома кард, ки ҳисси тоҷики содалавҳу зудбоварро ба туғён дарорад, нафрати ӯро нисбати мақомоти интизомии кишвар бедор кунад. Ӯ парвои Иброҳими чорсола надошт. Гап танҳо сари ПИАР мерафт. Пиари сиёҳи Кабирӣ. Тифлаки маъсум ва дарди ӯ бояд ба хотири нигаҳдории номи Кабирӣ дар сархати расонаҳои иттилоотии моҷароҷӯ хизмат мекарданд. Чун бо мусоидати мақомоти давлатӣ ба хориҷа рафт, ҳам Кабирӣ хомӯш шуду ҳам думликонони ӯ. Касе аз тақдири ин тифл намепурсад.

Беномусӣ, бефаросатии Кабирист, ки ҳатто бо беморию вафоти пайвандони хонадонаш аз диди сиёсӣ менигарад. Хешро роҳбари ташкилоти сиёсии исломӣ медонаду қазову қадарро инкор месозад. Аз ин бармеояд, ки ҳатто эътиқодаш ҳам бофтаю сохта аст. Боз ҳамон сухани муйсафед: «намурдем ҳамаи балоро дидем».

Имрӯз боз «пиар»-ҷумбонӣ дорад. Даври конфронси САҲА дар Варшава. Вале аз қабл маълум аст, ки боз бо шармандагӣ рӯ ба рӯ хоҳад шуд. Ҳар кас ки ба хиёнат даст зад, дигар дар ду дунё рӯяш сиёҳ аст. Сиёҳие, ки бо ягон собун шуста нахоҳад шуд.

Зиёев Баҳром,

рӯзноманигор

Имсол ҳам нишасти бахшида ба ҳуқуқи инсон, ки онро САҲА баргузор мекунад, олуда ба баҳсҳои сиёсӣ шуд. Ҳайате, ки Тоҷикистон ба ин нишаст фиристод, бо далелҳои маълум ба роҳбарони ТТЭ ҲНИ маъқул наафтод (чун ҳамешагӣ), чун дарк карданд, ки ин бор ҳам сиррашон фош гардидаву пешорӯи ҷомеаи ҷаҳон боз шармандатар хоҳанд буд. Ҳолати аъзову роҳбарони ин ташкилоти террористиро чизе ҷуз ин наметавон шарҳ дод.

Аммо агар аз ин бигзарему бубинем, ки воқеияти норозигии ТТЭ ҲНИ аз иштироки Тоҷикистон бо ин ҳайат дар нишасти Варшава чист? Чаро ҳолати бавуҷудомада боиси ташвиши наҳзатиён шуду тасмим доранд сафи худро дар ин нишаст аз ҳисоби онҳое ҳам пур кунанд, ки ба ҳар восита ба Аврупо рафтаанд? Ва дар ниҳоят ҳамнишинӣ бо аъзову роҳбарони ин ташкилот чӣ пайомадҳо хоҳад дошт?

Вобаста ба ин ва суолҳои дигар хабарнигорамон бо Сафарзода Анвар Ислом, мудири кафедраи ҳуқуқи ҷиноятии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, номзади илмҳои ҳуқуқ, дотсент, суҳбат кард.

- Биёед, суҳбатро аз суоли аввали болоӣ шурӯъ кунем, ки дарвоқеъ, воқеияти норозигии ТТЭ ҲНИ аз иштироки Тоҷикистон бо ин ҳайат дар нишасти Варшава чист?

- Аз навиштаи матбуот бо ҳайате, ки дар Варшава Тоҷикистонро намояндагӣ мекунанд, шинос шудам. Маълум мегардад, ки кишвари моро дар ин ҳамоиши байналмилалӣ Варшава на танҳо намояндагони ҳукумату ҷомеаи шаҳрвандӣ, балки онҳое ҳам муаррифӣ мекунанд, ки дар гузашта бо ТТЭ ҲНИ пайвандӣ доштанд. Ин маънои онро дорад, ки ин маротиба Тоҷикистон пешорӯи ҷомеаи ҷаҳонӣ дар ҳузури шоҳидони воқеӣ суҳбат мекунад. Чун нишасти мазкур марбут ба ҳуқуқи инсон аст ва дар раванди баррасии мавзӯъи ҳуқуқи инсон факт ва шоҳид ду омили хеле муҳиманд, ин тасмими ҷониби Тоҷикистон воқеист.

Аъзову роҳбарони ТТЭ ҲНИ хуб медонанд, ки фошкориҳои шоҳидону баррасии фактҳои воқеӣ дар ояндаи наздик ҳам аз лиҳози молиявӣ ва ҳам аз ҷиҳати ҳуқуқӣ ҳолати онҳоро танг мекунанд. Ба ин хотир ҳузури шоҳидоне, ки рӯ ба рӯи доираи бузурги ҳуқуқдонҳову сиёсатшиносон аъмоли пасипардагии ин ташкилоти маъхуф ва аъзои онро фош мекунанд, ба онҳо нафорид.

Аз сӯйи дигар, иштирок дар ин нишаст озод аст ва ин ҳаққи Тоҷикистон аст, ки киро ба ҳайси намоянда ё узви ҳайат фиристад.

Дарвоқеъ, ин ҳолат наметавонад боиси нигаронӣ ва ташвиши роҳбарони ТТЭ ҲНИ набошад. Онҳо ҳоло кам-кам ба худ омадаву диданд, ки дар атрофашон касе намонда, чун бисёре аз аъзои собиқ пайомадҳои ҳуқуқии ҳамнишинӣ бо ташкилот ва роҳбарони онро дарк карда, бо арзи пушаймонӣ ба ватан баргаштанд, ё комилан худро аз фазои ҷиноятие, ки ин ташкилот созмон додааст, канор гирифтанд. Ҳамин аст, ки вақтҳои охир эмиссарҳои ТТЭ ҲНИ хеле зиёд талош карданд, то сафи худро аз ҳисоби афроде, ки ба гуфтаи худашон, барои зиндагии беҳтар ба Аврупо рафтаанд, пур кунанд. Дуруст, муваффақ нашуданд ва фикр мекунам, ки муваффақ нашуданашон ба оқибатҳои ҳуқуқии ҳамнишинӣ бо ТТЭ ҲНИ марбут аст.

Аммо дар масъалаи “сиёсӣ шудани баҳси ҳуқуқӣ” инро бояд дар назар дошта бошем, ки ТТЭ ҲНИ тавонмандии сиёсӣ надорад, ин ташкилот аслан, субъекти сиёсӣ набуда, чун як ташкилоти террористиву экстремистӣ эътироф шудааст. Бинобар ин, ба мавзӯъи мавҷудияти ТТЭ ҲНИ на чун як оппонент ё мухолифи сиёсӣ, балки бояд чун ташкилоти террористиву экстремистӣ бархӯрд кард.

- Оқибатҳои ҳуқуқии ҳамнишинӣ бо ТТЭ ҲНИ, - ин яъне чӣ?

- Тибқи меъёрҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, барои иштирок дар ҷаласаву нишастҳои ТТЭ ҲНИ ҷавобгарии сангин пешбинӣ шудааст. Аз ҷумла, мувофиқи моддаи 3073 қисми 2-и Кодекси ҷиноятии Тоҷикистон, иштирок дар фаъолияти ҳизбҳои сиёсӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, динӣ ё дигар ташкилоте, ки нисбати он аз ҷониби суд қарори эътибори қонунӣ пайдокарда дар бораи барҳам додан ё манъи фаъолияташ бинобар сабаби ба амал баровардани фаъолияти экстремистӣ қабул шудааст, инчунин мусоидат кардан ба фаъолияти онҳо бо истифода аз воситаҳои ахбори омма, шабакаи интернет ва ё ба тарзи дигар, (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016, № 1359), бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба муҳлати аз панҷ то ҳашт сол ҷазо дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.12.15, №1261).

Инчунин, ин кирдор (ҳамнишинӣ бо ТТЭ ҲНИ) метавонад тибқи моддаи “шарикӣ дар ҷиноят” ё “шарикӣ бо ҷинояткор” тафсир карда шавад. Айни ин ҳолатро моддаи 39, қисми 5-и Кодекси ҷиноятӣ мушаххас кардааст: “Ҷиноят дар ҳолате аз ҷониби иттиҳоди ҷиноятӣ (ташкилоти ҷиноятӣ) содиршуда эътироф мешавад, ки агар онро узви (аъзои) чунин иттиҳод ҷиҳати иҷрои мақсадҳои ҷинояткоронаи он, инчунин бо супориши иттиҳоди ҷиноятӣ шахсе содир карда бошад, ки узви иттиҳоди ҷиноятӣ нест”.

Яъне, касе, ки новобаста аз узвият доштан ё надоштан дар ТТЭ ҲНИ бо даъвати ин ташкилот ба нишасти Варшава меравад, метавонад субъекти моддаҳои мазкур бошад. Мушаххастар, ҳамнишинӣ бо ҷинояткор ҷиноят аст.

Ҳамчунин, кӯшиши сафедкунии оммавии экстремизм низ тибқи моддаи 3071-и Кодекси ҷиноятии ҶТ ҳеҷ касро аз ҷавобгарии ҷиноятӣ озод намекунад. Чунин амал низ ҷиноят буда, барои содир кардани он аз 5 то 10 соли маҳрумият аз озодӣ пешбинӣ шудааст. Яъне ба ҳеҷ ваҷҳ инсони солимандеша ва ҷонибдори волоияти қонун бояд аз чунин ашхос ва нақшаю ақидаҳои зиддиинсонии онҳо ҷонибдорӣ накунад.

- Бо такя ба талаботи қонунгузории Тоҷикистон, ҳамчун, ҳуқуқшинос, дархост ё пешниҳоди холисонаву беғаразонаи Шумо чӣ гуна хоҳад буд?

- Меъёрҳои дар боло зикршудаи қонунгузории ҷиноятии Тоҷикистон афроди аз ҷониби ТТЭ ҲНИ дар нишасти Варшава иштироккунандаро ҳушдор медиҳад, ки аз дар бораи тасмими худ дуруст андешанд ва набояд думболаи ташкилоти ҷинояткор раванд.

Ин нуктаро ҳам набояд фаромӯш сохт, ки роҳбарони ТТЭ ҲНИ барои амалисозии ҳадафҳои худ аз ҳар роҳи ғайримумкин истифода мекунанд. Инро дар зиндагии воқеиямон шоҳид будем. Натиҷа ин шуд, ки айнан ҳамон ҳамнишинӣ ё шарикӣ бо ин ташкилот ҷавонони зиёдро пушти панҷара бурд. Онҳое, ки ҳоло дар Аврупо истода, лофу газоф мезананд, то ҷавонон ё афроди ноогоҳро ба худ ҷалб кунанд, ба нишастҳои худ даъват кунанд, ҳеҷ гоҳ кафолат дода наметавонанд, ки фардо ин ҷавон ё фарди ноогоҳро чӣ оқибатҳои ҳуқуқӣ интизор аст.

Мешавад, ки ба ин мавзӯъ аз паҳлӯи дигар ҳам бархӯрд кард. Садсолаҳо қабл мардум мегуфтанд, “Бо моҳ шинӣ — моҳ шавӣ, бо дег шинӣ — сиёҳ шавӣ”. Он замоне ки ҳанӯз мафҳумҳои “ҳамнишинӣ бо ТТЭ ҲНИ” ё “шарикӣ дар ҷиноят” вуҷуд надоштанд, мардум инро дар зиндагии худ таҷриба карданд.

- Аз тафсири Шумо метавон чунин хулоса кард, ки ҳар нафаре, ки ҳамроҳи аъзову роҳбарони ТТЭ ҲНИ дар нишасти Варшава иштирок мекунад ё аз он ҷонибдорӣ менамояд, метавонад новобаста аз узвият дар ин ташкилот ба пайомадҳои ҳуқуқӣ рӯ ба рӯ шавад?

- Айнан ҳамин тавр. Ва ҳадаф аз шарҳи меъёрҳои қонунгузории Тоҷикистон ҳам ҳамин аст, ки онҳое, ки тасмим доранд дар нишасти Варшава ҳамнишини ТТЭ ҲНИ бошанд, андеша кунанд. Болои мафҳуми “шарикӣ бо ҷинояткор” андешанд. Қонун ба онҳое, ки аз раъйи ҷинояткоронаи худ баргашта, дар раванди пешгирии ҷинояту ошкорсозии ҷинояткорон бо мақомот ҳамкорӣ мекунанд, гузаштҳо ва сабукиҳо муайян кардааст, ба шарте ки “дар кирдори ӯ аломатҳои таркиби ҷинояти дигар мавҷуд набошад”.

Мусоҳиб: Довуд Исматӣ, рӯзноманигор

Участие Таджикистана в Организации по безопасности и сотрудничеству в Европе продиктовано необходимостью поддерживать и укреплять безопасность на национальном, региональном и международном уровнях.