Парвариши кӯдак бо шири пистон аҳамияти муҳим дорад, зеро барои саломатӣ ва хуб ба воя расидану рушди камолоти ӯ ғизои беҳтарин  ба шумор меравад. Шири модар дар таркиби худ моддаҳои сафеда, моддаҳои минералӣ ва моддаҳои ғизодиҳандаву омилҳои зиддисироятӣ дорад, ки барои кӯдак ғизои комил ба ҳисоб меравад. Ширмакконии навзод дар дақиқаҳои аввали пас аз таваллуд боиси он мегардад, ки кӯдак ба бемориҳои сироятӣ кам дучор шавад, қабзият дида нашавад, барои ба вуҷуд омадани микрофлораи солим дар организми кӯдак мусоидат мекунад. Дар ду-се рӯзи пас аз таваллуд фалла, яъне шири аввалин, ки ранги зардчатоб дорад, ҳосил мешавад ва ба кӯдак ҳамчун эмкунӣ таъсир расонида, кӯдакро ба миқдори зиёди маводи муҳофизаткунӣ ва витаминҳо таъмин мекунад.

Инчунин шири пистон дар вақти маконидан таркиби худро вобаста ба синну соли кӯдак тағйир медиҳад. Дар вақти ширмаконӣ модар бояд ба гигиенаи шахсии худ риоя намояд, дар он вақт аз бемориҳои сироятӣ кӯдак эмин мемонад.

Кӯдак аз рӯзи таваллуд то 6 моҳ бояд танҳо аз шири модараш ғизо гирад. Дар ин муддат ба кӯдак додани ғизои иловагӣ ва об лозим нест, зеро шири модар ҳамаи маводи лозимаро ба кӯдак таъмин мекунад. Манфиатнокии шири модар аз ҷиҳати иқтисодӣ низ дар он аст, ки маблағи иловагӣ талаб намекунад, аз ҷиҳати сифатнокӣ бошад, аз дигар ивазкунандагони шири модар беҳтар аст. Модар бояд донад, ки пас аз 6 моҳагӣ ҳам, ғайр аз шири модар танҳо бо маслиҳати табиби оилавӣ ба кӯдак додани ғизои иловагӣ тавсия дода мешавад. 

Шири модар ғизои солиму ҳаётбахш буда, барои рушду инкишофи ҳамаҷонибаи кӯдак  мусоидат мекунад. Ҳар як кӯдак бояд то синни се солагӣ аз шири модар баҳравар гардад.

Мунзифа Хоҷаева, роҳбари маркази ташаккули тарзи ҳаёти солим дар ноҳияи Бобоҷон Ғафуров.

Маслиҳати духтур

Дар замони муосир, рушди технологияи илмиву истеҳсолӣ, омода намудани шири сунъӣ хеле пешрафт гардида, дар дунё маҳсулоти шири сунъӣ серистеъмол ва серхаридортарин маҳсулоти фурӯшӣ ба ҳисоб меравад. Ин албатта манфиатовар аст, аммо таркиби ғизонокии он, шири модарро иваз карда наметавонад. Модарони ҷавон кӯшиш мекунанд, ки кӯдаки навзоди худро бо шири сунъӣ калон кунанд ва бо баҳонаҳои зиёд аз шири табиии модарӣ бебаҳра мемононанд. Дар ҳоле, ки шири модарро ягон шири сунъӣ ё шири ҳайвон ба мисли шири гов иваз карда наметавонад. Ҳарчанд, ки табибони оилавӣ, табибони шуъбаи таваллуд муҳиммияти шири модарро дар раванди инкишофёбии кӯдак хуб мефаҳмонанд, аммо наҳамавақт он аз ҷониби модарон риоя карда мешавад.  Баъзан модарон аз он нигаронӣ мекунанд, ки гӯё шири онҳо нокифоя ва кӯдак аз истеъмоли он қонеъ намегардад. Дар ин маврид аз махсусиятҳои шири модар бояд гуфт, ки таркиби шири сина аз синни кӯдак ва аз макидани ӯ вобаста мебошад. Шири фалла ин шири якуми сина мебошад, ки занҳо дар охири ҳомиладорӣ ва якчанд рӯзи аввали пас аз таваллуд ҳосил менамояд. Шири фалла нисбат ба шири расида бештар сафедаи зидди сироятӣ дорад. Дар он лейкосит низ зиёд аст. Фалла дар меъдаю рӯдаҳои кӯдак як қабати муҳофизатӣ пайдо намуда, барои пешгирии аллергия ва таҳаммулнопазирӣ мусоидат менамояд. Инчунин фалла таъсири сабуки исқотоваранда дошта, барои тоза кардани рӯдаи кӯдак аз мекония (наҷоти ибтидоии сиёҳранг) кӯмак намуда, зардпарвини вазнинро пешгирӣ менамояд. Фалла миқдори зиёди витамини А дорад, ки барои сабук кардани бемориҳои сироятӣ кӯмак менамояд. Якчанд рӯзи пас аз таваллуд ҷои фалларо шири расида мегирад, ки нисбатан бисёр буда, аз шири пеш ва қафо иборат аст. Шири пеш: - ин шири бештар обдор буда, дар оғози макидан андозаи зиёд ҳосил мешавад, бинобар ин то шашмоҳагӣ ба кӯдак об додан зарурат нест. Шири қафо: - ин шири ғафстар мебошад, ки нисбат ба шири пеш сафеда дорад. Бояд кӯдак дар як муддати макидан ҳарду қисмати ширро истеъмол намояд.

Фарқияти шири модар:

Шири ҳайвонот дар мисоли шири гов нисбат ба шири зан сафедаи зиёд дорад. Гурдаҳои нопурра инкишоф ёфтаи кӯдак қобилияти таҷзияи сафедаи шири говро надорад. Козеини дар таркиби шири гов мавҷуд буда, аз козеини шири зан фарқ мекунад. Козеини шири гов дар меъдаи кӯдак лахтаҳои сахти ҳалнашаванда ҳосил мекунад, козеини шири зан дигар намуд буда, осон ҳазмшаванда дар меъдаи кӯдак мебошад. Дар шири модар кислотаи чарбуи ивазнашаванда мавҷуд аст, ки барои рушди майна, чашмон, рагҳои хунгард зарур, вале ин чарбу дар шири гов дида намешавад. Шири омехта ё сунъӣ ва шири ҳайвонот дар таркибашон таурин ва систин  надоранд. Шири гов аз витамини гуруҳи В бой мебошад, аммо дар таркиби шири модар витаминҳои А ва С зиёд аст, ки барои пешгирии бемориҳои сироятӣ кӯмаки аввалия мерасонад.

Бартарияти шири сина:

• маводи ғизоии барои кӯдак заруриро дорад;
• осон ҳазмшаванда;
• кӯдакро аз сироят муҳофизат мекунад;
• нисбат ба ғизои сунъӣ арзон аст;
• ба модар кӯмак мекунад, ки бо кӯдак робитаи наздик, муносибати меҳрубонона намояд;
• ба рушди кӯдак мусоидат мекунад;
• саломатии модарро ҳифз мекунад.
• ба бачадон кӯмак мекунад, ки ба ҳаҷми пешинааш баргардад;
• хунравиро кам ва камхуниро пешгирӣ менамояд;
• хатари ба вуҷуд омадани саратони тухмдон ва синаро дар модар коҳиш медиҳад;

Ҷойи шири модарро ягон намуди шир гирифта наметавонад. Кӯдаки шири модарро истеъмолнамуда қадбаланд ва солим ба воя мерасад.

Муборак Раҳматуллоева, мудири шуъбаи бемориҳои навзодон, Нодира Саидаҳмедова, табиби кӯдакона дар беморхонаи марказии ноҳияи Бобоҷон Ғафуров

Камхунӣ яке аз бемориҳои паҳнгаштаи аҳолии курраи замин мебошад. Зиёда аз 95 дарсади ҳамаи камхуниҳо бо камхунии норасоии оҳан (КНО) рост меояд. Камхунии норасоии оҳан махсусан дар байни кӯдакон 45% ва занони синну соли репродуктивӣ 60% паҳн гардидааст, ки боиси зиёд шудани фавти перениталӣ ва модарон, бо вазни кам таваллуд шудани кӯдакон ва паст шудани инкишофии фикрии онҳо мегардад. Сабабҳои ба норасоии оҳан гирифтор шудан:

-талаботи баланди организм ба оҳан;

-воридшавии нокифояи оҳан бо хӯрок;

-истифодаи номувофиқии оҳан;

-ҷаббиши ғайрисамаранокии оҳан.

Механизми танзими мубодилаи оҳан дар организм маҳдуд ва дар шароити муқаррарӣ ба рӯдаҳо ҷабида шудани тақрибан 1-1,5 мг. Fе-ро таъмин менамояд. Норасоии Fе вақте зоҳир мегардад, ки агар талафоти он дар як шабонарӯз зиёда аз 2 мг. бошад. Ҳангоми коҳиш ёфтани захираҳои оҳан механизмҳои физиология ба кор медароянд, ки ҷабиши 2-3 мг. оҳанро дар як шабонарӯз таъмин менамоянд. Бо дарназардошти он, ки тавассути хӯрок дар як шабонарӯз ба ҳисоби миёна 10-15 мг. оҳан ворид мегардад. Тахмин намудан мумкин аст қисми асосии аҳолӣ ба истиснои занони ҳомиладор миқдори кифояи оҳанро мегиранд. Ин нишондоди миёна ҳақиқати ҳолро инъикос карда наметавонад. Бо вуҷуди ин КНО дар байни аҳолӣ ба мушоҳида мерасад. Ҳангоми истеъмоли хӯроки омӯхта, ҷабидашавии оҳан зиёд мегардад. Сарчашмаи беҳтарин аз ҷиҳати биологӣ дастрасии оҳан ин гӯшт мебошад. Масалан миқдори оҳан (мг.) дар 100 гр. маҳсулоти гӯшти гов 2,8, гӯшти гӯсфанд – 2,3, ҷигари  гов – 6,9, мурғ – 2,5, моҳӣ – 3,3, тухми моҳӣ (икра) – 1,8 мг-ро ташкил медиҳанд. Тухм, шир ва маҳсулоти ширӣ аз ҷиҳати биологӣ дар таркиби худ оҳан доранд.

Шоира Қаюмова,

табиби оилавии МСД-и «Қистакӯз»,

Муаттара Анварова,

табиби оилавии МСД-и «Бахт»

Зардпарвин аз бемориҳои сироятӣ буда, барангезандаи он вирус мебошад, ки асосан ба вайрон намудани ҳуҷайраҳои ҷигар майл дорад. Гепатити вируси А (ГВА) -ро бемории Боткин ва ё гепатити сироятӣ - эпидемикӣ меномиданд. Вируси А дар шароити муҳити атроф, ба хунукӣ тобовар буда, ҳатто давоми бист сол хислатҳои худро гум намекунад. Танҳо дар ҳолати ҷӯшонидан дар ҳарорати баланд аз таъсири доруҳои хлорнок нобуд мешавад.     

    Бемории мазкур бештар характери мавсимӣ дошта, асосан, дар фаслҳои тирамоҳ ва зимистон афзоиш меёбад. Манбаи сироятёбии шахси бемор, нӯшидани обҳои ҷӯшониданашуда аз ҷӯйю ҳавзҳо буда, дар ҳолати пурра риоя накардани қоидаҳои санитарӣ - гигиенӣ метавонад, шахсони дигарро ба ин беморӣ гирифтор кунад. Ба ин беморӣ кӯдакону наврасони аз 2 то 7-сола ва ҷавонони то 30-сола бештар гирифтор мешаванд. Аммо кӯдакони синнни то яксола аз сабаби доштани масъунияти модарзодӣ ба ин беморӣ гирифтор намешаванд.

Баъди давраи пӯшида (инкубатсионӣ) беморӣ ба давраи нави пеш аз зардӣ мегузарад. Дар ин давра нишонаҳои беморӣ:

-Бемадорӣ, беиштиҳоӣ, баландшавии ҳарорати бадан, зардшавии пешоб, пастшавии иштиҳо, дилбеҳузурӣ, қайъкунӣ;

- ҳаҷман васеъ шудани ҷигар ва дард дар атрофи он;

- зардшавии пӯсти бадан, тағйир ёфтани ранги наҷосати бемор.

Дар вақти зардшавии сафедии чашму пӯст фавран ба духтур муроҷиат бояд кард.

Дар урфият мегӯянд: "Пешгирии беморӣ беҳ аз табобати он." Барои  ба ин бемории сироятӣ гирифтор на-шудан, ба қоидаҳои беҳ-доштӣ риоя намудан шарти зарурист. Пеш аз хӯрокхӯрӣ ва баъд аз қазои ҳоҷат ҳатман дастонро бо собун шустан, ба тозагии либос, дандонҳо, косаву табақ ва пиёла эътибор додан муҳим аст. Бо оби тоза меваю сабзавотро шустан, оби ҷӯшони-дашударо нӯшидан ба манфиат мебошад.

{ангоми муайян шудани бемории гепатит бемор бис-тарӣ карда шуда, ашёҳояш ҷудо ва  дар  мавриди хӯрок-хӯрӣ парҳез тавсия карда мешавад.

Ёдовар бояд шуд, ки бемории зардпарвин намудҳои дигар аз қабили " В", "С", "Д"-ро низ дорад.

Барангезандаи онҳо низ вирус мебошад. Роҳҳои си-роятёбӣ хуни сироятёфта, асбобҳои тамйизношудаи ҷарроҳӣ, сӯзандору, лавозимоти маникюрӣ ё педикюрӣ, сартарошӣ мебошанд. Нишонаҳои ин бемориҳо низ ба зардпарвини "А" монанд буда, вазнинтару хавфнок мебошад. Шахсоне, ки нишонаҳои гепатити музмин муайян карда намешавад, дар бемористонҳо барои муайян кардани иллати ҷигар бистарӣ карда мешаванд, онҳо метавонанд, баъди 4-5 ҳафтаи аз беморхона ҷавоб шудан, ба фаъолияти меҳнатӣ пардозанд. Лекин ба муҳлати 3-6 моҳ онҳоро аз варзиш, кори вазнини ҷисмонӣ озод намудан зарур аст. Дар давоми 6 моҳ эмгузарониҳои профилактикӣ манъ аст. Занҳо бояд давоми 1 сол аз ҳомиладоршавӣ худдорӣ намоянд.

Риояи қоидаҳои тамйиз кардани лавозимоти тиббӣ ва кор бо онҳо, истифодаи асбобҳои махсуси тамйизкардашуда дар толорҳои ҳусн, бурдани корҳои фаҳ-мондадиҳӣ дар байни аҳолӣ, эмгузаронӣ, истифодаи дандоншӯякҳои шахсӣ аз роҳҳои пешгирии ин бемориҳо маҳсуб меёбанд.

   Малика ҚОСИМОВА, сардори ШКАТС-и ноҳия,

номзади илмҳои тиб,

Муҳиддин НАЗАРОВ,

                      табиб