Дар ҷаҳони муосир, ки муносибатҳои оилавӣ баъзан бо мушкилоти гуногун рӯ ба рӯ мешаванд, ба масъалаи ҳимояи ҳуқуқҳои зану шавҳар ва таъмини амнияти молии онҳо таваҷҷуҳи бештар зоҳир мегардад. Яке аз роҳҳои муҳим дар ин самт ба имзо расонидани аҳдномаи никоҳ мебошад. Аммо аҳдномаи никоҳ чист? Он дар Тоҷикистон чӣ гуна танзим мешавад ва чӣ аҳамият дорад?

Аҳдномаи никоҳ, ба таври одӣ, созишномаи хаттии байни шахсонест, ки ният доранд издивоҷ кунанд ё аллакай дар никоҳ қарор доранд. Ин созишнома ҳуқуқ ва уҳдадориҳои молумулкии зану шавҳарро дар давраи никоҳ ва дар сурати қатъ гардидани он муайян мекунад. Ҳадафи асосии аҳдномаи никоҳ пешгирии баҳсҳои эҳтимолӣ дар бораи тақсими молу мулк ва дигар масъалаҳои марбут ба вазъи молии оила мебошад.

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон масъалаи аҳдномаи никоҳ дар Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим гардидааст. Мувофиқи моддаи 40-и ин кодекс, аҳдномаи никоҳ байни шахсоне, ки издивоҷ мекунанд, ё байни зану шавҳар дар давраи никоҳ баста мешавад. Ин созишнома бояд ҳатман дар шакли хаттӣ тартиб дода шуда, аз ҷониби нотариус тасдиқ карда шавад. Бе тасдиқи нотариалӣ аҳдномаи никоҳ эътибор надорад.

Дар аҳдномаи никоҳ чӣ чизҳоро пешбинӣ кардан мумкин аст?

Қонунгузории Тоҷикистон ба зану шавҳар имкон медиҳад, ки дар аҳдномаи никоҳ доираи васеи масъалаҳои молумулкиро танзим намоянд. Аз ҷумла, дар аҳднома метавон тартиби тақсими молу мулки ҳамсаронро дар сурати қатъи никоҳ, тартиби молумулки алоҳидаи ҳар як ҳамсарро нисбати молу мулки то никоҳ бадастоварда ё дар давраи никоҳ бо роҳи ҳадя ё мерос гирифташуда муайян кард. Ҳамчунин, дар аҳднома метавон уҳдадориҳои тарафҳоро оид ба таъминоти моддии якдигар ҳам дар давраи никоҳ ва ҳам пас аз қатъи он (алимент) пешбинӣ намуд.

Тартиби таҳия ва амалӣ гардонидани аҳдномаи никоҳ дар Тоҷикистон:

Раванди таҳия ва амалӣ гардонидани аҳдномаи никоҳ дар Тоҷикистон якчанд марҳиларо дар бар мегирад:

1. Муҳокимаи шартҳои аҳднома: Пеш аз ҳама, шахсоне, ки ният доранд аҳднома банданд, бояд тамоми шартҳои онро муфассал муҳокима намоянд ва ба як қарори муштарак бирасанд.
2. Тартиб додани лоиҳаи аҳднома: Лоиҳаи аҳднома метавонад аз ҷониби худи тарафҳо ё бо кӯмаки ҳуқуқшинос тартиб дода шавад. Муҳим аст, ки тамоми шартҳо ба таври дақиқ ва равшан баён гардида бошанд ва ба қонунгузории ҷорӣ мухолифат накунанд.
3. Тасдиқи нотариалӣ: Лоиҳаи аҳдномаи никоҳ бояд ҳатман ба нотариус пешниҳод карда шуда, аз ҷониби ӯ тасдиқ карда шавад. Нотариус мутобиқати шартҳои аҳдномаро ба қонунгузорӣ санҷида, шахсияти тарафҳо ва озодии иродаи онҳоро муайян мекунад. Пас аз тасдиқ, аҳдномаи никоҳ қувваи қонунӣ пайдо мекунад.
4. Амалӣ гардонидан: Шартҳои аҳдномаи никоҳ аз лаҳзаи бақайдгирии давлатии никоҳ (агар аҳднома пеш аз никоҳ баста шуда бошад) ё аз лаҳзаи тасдиқи нотариалӣ (агар аҳднома дар давраи никоҳ баста шуда бошад) амалӣ мегарданд.

Аҳамияти аҳдномаи никоҳ:

Аҳдномаи никоҳ метавонад барои ҳар як ҷуфти ҳамсарон, новобаста аз вазъи молии онҳо, як воситаи муҳим барои таъмини сулҳу субот дар оила гардад. Он имкон медиҳад, ки тарафҳо пешакӣ масъалаҳои молумулкиро ҳал намоянд ва дар сурати ба миён омадани ихтилофот, аз баҳсҳои тӯлонӣ ва нохушоянд канорагирӣ кунанд.

Илова бар ин, аҳдномаи никоҳ метавонад ҳуқуқҳои ҳар як ҳамсарро ҳифз намуда, амнияти молии онҳоро таъмин созад. Хусусан, ин барои шахсоне, ки дорои молу мулки зиёд мебошанд ё ният доранд дар давраи никоҳ соҳиби дороии калон шаванд, аҳамияти калон дорад. Ҳамчунин, аҳдномаи никоҳ метавонад уҳдадориҳои тарафҳоро нисбати якдигар, аз ҷумла дар масъалаи таъминоти моддӣ, муайян намуда, ба ин васила як навъ кафолат барои шарики заифтар фароҳам оварад.

Метавон гуфт, ки аҳдномаи никоҳ як раванди муҳими ҳуқуқӣ дар Тоҷикистон буда, имкон медиҳад, ки муносибатҳои молумулкии зану шавҳар ба таври қонунӣ танзим гардида, ҳуқуқ ва манфиатҳои онҳо ҳифз карда шаванд. Бо вуҷуди ин, мутаассифона, дар ҷомеаи мо сатҳи огоҳӣ ва истифодаи ин воситаи муҳим ҳанӯз ҳам чандон баланд нест. Бо вуҷуди ин, бо гузашти замон ва афзоиши саводнокии ҳуқуқии шаҳрвандон, метавон умедвор буд, ки аҳдномаи никоҳ ҷойгоҳи шоистаи худро дар муносибатҳои оилавӣ пайдо намуда, ба таҳкими пояҳои оилаҳои мустаҳкам ва пешгирии мушкилоти молӣ мусоидат хоҳад кард.

Ф.Шамсзода, муовини раиси суди ноҳияи Бобоҷон Ғафуров

• Next